Terytorium parafii Ostrożany na przestrzeni wieków

Biskup łucki Andrzej tworząc w 1451 roku nową parafię ostrożańską wyznaczył jednocześnie wsie które miały wejść w jej skład po śmierci plebana perlejewskiego Jakuba. Były to następujące miejscowości: Ostrożany, Grodzisk, Smarklice, Smorczewo, Koski, Zdzichy, Krakówki, Jaszczołty. Nie są to jednak wszystkie wsie które tworzyły parafię ostrożańską, a które już wówczas istniały. Ze źródeł wiadomo m. in. że w 1431 r. istniały już Moczydły Stare, w 1452 r. Niewiarowo, w 1464 r. Klepacze, w 1450 r. Łopusze i Krynki Sobole, w 1480 r. Rybałty. Dokument erekcyjny wspomina tylko o wsiach wydzielonych z parafii perlejewskiej, a wymienione wsie należały wcześniej częściowo do parafii drohiczyńskiej a częściowo dziadkowickiej (powstałej w 1431 r.). Terytorium parafii w XVI wieku można odtworzyć na podstawie zachowanych rejestrów podatkowych i innych spisów, gdyż w przedrozbiorowej Polsce parafie kościelne były także w określonych przypadkach jednostkami administracji państwowej, jednak nie zawsze się ze sobą pokrywały. Według spisu podatku pobieranego w 1580 r. parafię ostrożańską tworzyły: Lubowicze, Rybałty, Niewiarowo Przybki, Niewiarowo Sochy, Klepacze, Łopusze, Moczydły Stare, Moczydły Skiwy (czyli Zalesie), Moczydły Lachówka, Ostrożany, Stadniki, Borzymy, Krakówki, Krynki Sobole, Smorczewo, Koski Falki, Koski Wypychy, Jaszczołty, Morze, Zdzichy, Wierzchuca i Chutkowice, czyli razem 21 wsi. Przy czym wsie dwie ostatnie wsie zostały tu zapisane zapewne przez pomyłkę. Natomiast w parafii drohickiej zostały zapisane Smarklice, Grodzisk, Makarki. Zasadniczy zrąb ówczesnego składu parafii przetrwał do dziś. W XVII w. skład parafii można ustalić na podstawie zachowanych od 1634 r. ksiąg metrykalnych a także spisów podatkowych. Przy czym z ksiąg metrykalnych można wyłowić bardziej szczegółowe informacje, których nie podają spisy urzędowe. Dowiadujemy się z nich m. in. że wieś Morze dzieliła się na dwie części: Morze Mazury i Morze Ruskie. W pierwszej mieszkała szlachta pochodząca z Mazowsza, natomiast w drugiej pochodzenia ruskiego. Wieś Klepacze dzieliła się na dwa odrębne przysiółki: Strumiany i Kończany. Obok dwóch wsi o nazwie Krakówki (Dąbki i Włodki) istniały trzecie – Świdry, po których została tylko nazwa pola. Podobnie Koski, istniały jeszcze trzecie o nazwie Stare lub Gówienki które wyludniły się w XVIII wieku. Natomiast według spisu podatkowego z 1676 roku w skład parafii ostrożańskiej wchodziły Ostrożany, Stadniki, Smarklice, Lubowicze, Niewiarowo Sochy, Lachowskie, Łopusze, Borzymy, Rybałty, Koski Wypychy, Smorczewo, Krakówki Dębki, Niewiarowo Przybki, Jaszczołty, Krakówki Włodki, Morze, Zdzichy, Krynki Sobole, Moczydły Stare, Klepacze, Koski Falki, Moczydły Zalesie. W księgach metrykalnych pojawiają się licznie nazwy wsi z parafii sąsiednich, których mieszkańcy często korzystali z posług tutejszego kościoła. Z parafii perlejewskiej są to Bogusze Stare, Litewka, Żale, Kosianki, z dziadkowickiej Kłopoty Bańki, z drohickiej Kłopoty Stanisławy, Waśki, Miłkowice, Siekierki. Jednak prawnie wsie te należały ciągle do swoich parafii. Bardzo słaby był związek z parafią wsi Grodzisk, Makarki i Drochlin, który i tak ograniczał się do płacenia dziesięcin, gdyż w przeważającej liczbie były to wsie unickie. Ok. 1790 roku wsie te przejęli Ossolińscy z Rudki i zostały ostatecznie przyłączone do parafii rudzkiej. Do parafii ostrożańskiej przeszły natomiast z parafii drohickiej Bryki które figurują już w inwentarzu z 1791 roku. Duże zmiany w składzie parafii zaszły po powstaniu styczniowym 1863 roku. Po uwłaszczeniu chłopów przez cara powstała nowa wieś Kamianki. Jej mieszkańcy pochodzili ze wsi Ostrożany. Natomiast w ramach represji popowstaniowych zlikwidowano parafię w Dziadkowicach, kościół zamieniając na cerkiew. Wsie włączono do sąsiednich parafii w Boćkach, Dołubowie, Siemiatyczach i Ostrożanach. Do parafii ostrożańskiej przeszły wsie: Aleksandrowo, Biszewo i Kłopoty Bańki. Wtedy parafia osiągnęła swój największy rozrost terytorialny.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. możliwe i konieczne stało się tworzenie nowych parafii, w związku ze zwiększającą się liczbą wiernych. W 1922 r. po utworzeniu parafii Kłopoty Stanisławy przeszły do niej wsie: Kłopoty Bańki, Krynki Sobole, Lachowskie, Moczydły Stare, Moczydły Zalesie. Do parafii Miłkowice Maćki włączono wieś Bryki. W 1923 r. utworzono nową parafię w Grodzisku z parafii ostrożańskiej wydzielono do niej wsie Aleksandrowo i Biszewo. Także wewnątrz samej parafii Ostrożany zaszły pewne zmiany. W latach dwudziestych rozparcelowano część majątku należącą do Ciecierskich. Na tych gruntach powstały kolonie wsi Ostrożany pod Smorczewem i pod Grodziskiem. Również z innych wsi po przeprowadzeniu komasacji gruntów wydzielały się kolonie jak np. kolonie wsi Jaszczołty, Morze, Borzymy. W latach sześćdziesiątych zaczęto tworzyć w Ostrożanach szkołę rolniczą i jej zaplecze. Powstała z tego nowa część wsi zwana Ostrożany bloki

W inwentarzu z 1939 r. ks. Auder wymienia 19 wsi tworzących parafię, były to: Borzymy, Jaszczołty, Kamianki, Klepacze, Koski Falki, Koski Wypychy, Krakówki Dębki, Krakówki Włodki, Lubowicze, Łopusze, Morze, Niewiarowo Przybki, Niewiarowo Sochy, Ostrożany, Rybałty, Smarklice, Smorczewo, Stadniki, Zdzichy. Taki stan utrzymuje się do dzisiaj.

Dawniej parafia ostrożańska sąsiadowała od północnego zachodu z macierzystą parafią w Perlejewie, od północy z parafią rudzką, od północnego wschodu z parafią dziadkowicką, od wschodu i południa z parafią drohiczyńską i częściowo z zachodu z parafią śledzianowską. Po 1918 r. po powstaniu nowych parafii od południa graniczy z parafią miłkowicką, od wschodu z kłopotowską, od północy z grodziską a od zachodu i częściowo z północy z perlejewską. Od północy parafia ostrożańska graniczyła niegdyś także z parafią unicką w Grodzisku natomiast od wschodu z parafią w Narojkach.